Bu konuda sıkça sorularla karşılaşıyorum. Şirketimi nasıl değerlerim? Şirketim on yüz milyon değerinde ama alacak kimse yok(bu biraz afrikada kral dedem ölmüş bana miras kalmış maillerine benziyor)… Kısaca işin metriklerinden bahsetmek istiyorum.
Öncelikle bu makaleyi okuyarak tamam ben değerleme yaparım diye düşünenler varsa şimdiden okumayı bırakmalı. Amacım doğru adımları paylaşmak ve sizin bir uzman ile çalışmanızda bazı terimlere alışmanızı sağlamaktadır. Bir uzman olmadığımı, sadece bu konuda sahip olduğum tecrübeleri paylaştığımı unutmayın. Şirket değerlemesinde ana konu satın alacak adayların şirket için ödemek istediği değerlerdir. Şirket sizindir, kimse düşük fiyattan elinizden zorla almayacaktır. Fakat kimse sırf siz öyle düşünüyorsunuz diyede istediğiniz parayı verecek diye düşünmemek gerekir.
Aylık abonelik veya kullanım bazlı her ay fatura ödemeli modele dayanan işlerde şirket değerlemesi genelde şirketin yıllık ebitda değerinin anlaşılan bir “çarpan” üzerinden çarpılması metodu uygulanır.
Örnek senede 1.000.000 TL ebitda yapıyorsunuz, şirketinizin iş dalındaki standartlar 5 yıl olarak baz alınmıştır, şirketinizin değerlemesi 1.000.000 X 5 = 5.000.000 TL civarında olmalıdır.
Şirketin gelirlerinin ve ebitda içeriğinin üretilme şekli şirketinizin değerini belirler.
Örnek olarak 1 milyon TL ebitda değeriniz var ise bu değerin 200 bin TL si Colocation faaliyetlerinden, 200 bin TL si sunucu kiralama faaliyetlerinden 200 bin TL si cihaz satış faaliyetlerinizden 200 bin TL si cloud hizmet, 200k TL si IT yönetim ve management faaliyetlerinden geliyor olduğu senaryoda. Şirketinizin değerlemesi biraz daha karmaşık olarak değerlendirilir.
200k TL x Colocation çarpanı 10, 200k TL x sunucu kiralama çarpanı 3, 200k TL x cloud çarpanı 5, 200k TL x IT yönetim hizmet çarpanı 3-4 şeklinde değerlenecektir. Cihaz satış rakamlarındaki gelir ebitda içerisinde 1 ile dahi çarpılmaz!
Şirketin içine konusundan bağımsız işleri doldurarak gizli saklı fatura düzeni yapmak sahtekarlık sayılır, karşınızdaki uzmanlar bu konuda sizden daha deneyimlidir ve kendinizi rezil etmemenizi öneririm.
Şirketin içerisine tüm işleri sokup bunuda tek bir sepet içerisinde gösterip tüm sepeti en yüksek çarpandan değerlemek istemeniz normaldir. Fakat fiyatı satın alacak kurum belirler ve bu noktada sizinle aynı fikirde olmayabilirler.
Şirketin asli iş kolu Datacenter olarak görünüyorsa içinde gerçek datacenter işini doldurmanız gerekir. Ciro içerisinde datacenter dışı işler olduğunda bunlar her kulvar ayrılarak değerleme yapılır ve ve tüm şirket datacenter çarpanı ile çarpılmayabilir.
Aynı şekilde şirketiniz bir hosting firması olduğunda bu durum benzerdir.
Şirket değerlemeleri ciro üzerinden yönetilmez. Ciro bu sektör için önemli bir değerdir fakat şirket değerlemesinde etkisi %5 değildir. Değer ebitda üzerinden yaratılır.
Bir diğer konu 2013 yılında yaptığım satışa dikkat çekerek sen 12 çarpana sattığına göre bizim şirketimizde böyle olmalı şeklinde sıkça soru geliyor. Değerleme çarpanı pek çok parametreye sahiptir. Dünyadaki finansal piyasaların durumu, dünyadaki paranın durumu, dünyadaki sektörünüzün durumu, şirketinizin ülke içindeki durumu, ekibi, marka kalitesi, marka değeri, marka gücü, müşterileriniz ile ilişkiler, müşterileriniz ile yaptığınız sözleşmeler, sözleşmelerin süreleri, sözleşmelerin şartları, müşterilerinizin geçmiş performansları…
2013 yılında global pazardaki verimerkezi değerlemeleri 14-16 civarında seyrediyordu. Türkiye 1. sınıf yatırım odağı olmadığından %20-25 civarında daha düşük değerlendirilmektedir.
Şirketiniz sektörde en büyük değilse en büyük çarpanı rüyanızda görürsünüz. Şirketiniz ciro, müşteri sayısı, marka değeri gibi sıralamalarda 2. 3. gibi ise globalden %30-60 civarında düşük değer teklifi alırsınız. Şirketiniz 4. veya daha düşük sıralamaya sahipse dünya pazarı 14 iken siz 3-5 çarpan teklifi görebilirsiniz.
Yaşadığım bazı soru cevap durumlarını örnek olarak paylaşacağım:
Soru: Şirketimiz 10 milyon TL yatırım yaptı, ama ebitdası 1 milyon. Yatırım + ebitda * çarpan olarak değerlememiz gerek.
Cevap: Yaptığınız yatırım her gün eskiyen ekipmanlardır. Server, storage, network ürünleri 4-6 yıl, jeneratör, ups, klima cihazlarının teknik faydalı ömürleri 5-15 yıl arasıdır. Bu süreler tüm bakımların eksiksiz yapıldığı ve cihazların iyi şartlar altında korunduğu durumlarda geçerlidir. Bu yüzden öncelikle ömür konusu önemlidir. Fakat asıl önemli olan konu işinizin değerlemesindeki ÇARPAN’ın sistemin birebir eksiksiz işlediği anda geçerli olduğudur.
Yani 10 milyon TL yatırım olmasaydı zaten siz yılda 1 milyon ebitda yapamazdınız. Bu iş çalışmazdı. Bu yüzden yapılan yatırım belirlenen çarpan matematiğinin içerisinde yer alır.
Soru: Şirketim şuanda 1 milyon TL ebitda yapıyor, fakat 5 eleman fazla, X gider fazla bunları düşürürsem ebitda değerim 1.5 milyon TL olur, bu yüzden 1.5 milyondan hesaplanması gerekir.
Cevap: Haklısınız, o zaman lütfen önce o 5 fazla elemanı ve X giderlerini azalt, şirketini bu azatlma sonrasında 5-6 ay çalıştır ve gelir gider dengesindeki etkisi ortaya çıksın ve sonra geri gel.
Soru: Şirketimizin şuandaki geliri düşük ama geleceği çok parlak, 2 sene içerisinde 10 kat değere çıkabilir, bu yüzden 10 kat değer ile hesaplanmasını istemek yanlış mı?
Cevap: Yanlış. Ama yinede 2 sene çalışmanızı ve 10 kat değere çıkartmış olarak gelmenizi öneririm.
Soru: Şirketimiz çok kurumsal, 1500 senelik deneyime sahip, geleceğimiz çok parlak, ne yapalım.
Cevap: Ne yapalım sorusunun cevabını sizin bilmeniz gerekiyor, bu konuda işi bilen insanlar size fikir verebilsede bunu başarması gereken kişi şirketin kurucusu olarak sizlersiniz.
Soru: Dünyanın en kurumsal büyük şirketi bize yatırım yapmak istiyor.
Cevap: Ben o kurumsallığı çok iyi bilirim. Kurumsallar ile ortaklık denildiği zaman tüylerim diken diken oluyor. Size sizin işinizde sizin gibi bir girişimciyi destekleyecek zekada kurumsal bulmanızı öneririm. Eğer bu tür kurumlardan yatırım alarak işinizi büyütmeyi tercih ederseniz kesinlikle ama kesinlikle şirketinizin kontrolünü vermemenizi öneririm. Biz kurumsalız, bazı şartlarımız var ama merak etme biz girişimci dostuyuz, çok deneyimliyiz, size çoook büyük destek veririz diyebilirler, bu söylediklerinin tamamını kağıda yazmalarını hepsi altına ne yapacaklarını eksiksiz açık olarak yazmalarını isteyin, yaparsalar ne talep ettiklerini, yapamazsalar ne vereceklerini yazdırın, altına imza almadan hiç bir sözlerine güvenmeyin. Kurumsal yapıların özellikleri birer makine olmalarıdır. Size söz veren insanlar birer çalışandır. Bu çalışanlar 1 gün sonra işten çıkartılabilirler yada kendileri çıkabilirler, söz verenler sözlerinde de durmayabilirler.
Soru: Ortaklık sürecinde avukata ihtiyacım var mı?
Cevap: Avukat parası ödememek için tüm şirketinizi veya gelecek 5 yılınızı çöpe atmak istiyorsanız hayır.
Soru: Uzman avukatlar çok para istiyor, bizim amca oğlu var oda avukat onunla çalışsam?
Cevap: Amca oğlunuz şirket satışı konusunda 5-10 yıl deneyime sahip değil ise bir önceki soruyu okuyun.
Soru: Şirket değerlemesi, denetim vs konularında uzmana gerek var mı?
Cevap: Evet. Şirket satış ve birleşme en az 10 yıl uzmanlık gerektiren bir alandır. Vergiden finsansa, hukuktan ticarete pek çok açıdan deneyim gerektirir. 2011 yılından bugüne kadar sanırım 1000+ görüşmeye katılmış, 3000+ kişi ile görüşmüş biri olarak halen alanında uzman 2-3 farklı şirket ile çalıştığımı hatırlatmak isterim.